ZALECENIE Nr 149 MIĘDZYNARODOWEJ ORGANIZACJI PRACY dotyczące organizacji pracowników rolnych i ich roli w rozwoju gospodarczym i społecznym. Sesja Konferencji: <60/font> Konferencja Ogólna Międzynarodowej Organizacji Pracy, zwołana do Genewy przez Radę Administracyjną Międzynarodowego Biura Pracy i zebrana tam w dniu 4 czerwca 1975 r. na sześćdziesiątej sesji, uznając, że znaczenie pracowników rolnych w świecie czyni sprawą pilną włączenie ich do procesu rozwoju gospodarczego i społecznego w celu polepszenia, w sposób trwały i skuteczny, warunków ich pracy i życia, biorąc pod uwagę, że w wielu krajach świata, a zwłaszcza w krajach rozwijających się, ziemia i siła robocza są wykorzystywane w sposób niedostateczny, i że fakty te wymagają zachęcenia pracowników rolnych do rozwijania niezależnych i żywotnych organizacji, zdolnych do obrony i popierania interesów swych członków oraz do zapewnienia im efektywnego wkładu do procesu rozwoju gospodarczego i społecznego, uznając, że istnienie takich organizacji może i powinno przyczynić się do złagodzenia uporczywego niedostatku artykułów żywnościowych w różnych częściach świata, uznając, że reforma rolna jest w wielu krajach rozwijających się zasadniczym czynnikiem wpływającym na polepszenie warunków pracy i żyda pracowników rolnych, i że z tej przyczyny organizacje pracowników rolnych powinny czynnie współpracować i uczestniczyć w procesie jej przeprowadzania, przypominając postanowienia istniejących konwencji i zaleceń dotyczących pracy, a w szczególności Konwencji dotyczącej prawa zrzeszania się (rolnictwo), z 1921 r., Konwencji dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych, z 1948 r., Konwencji dotyczącej prawa organizowania się i rokowań zbiorowych, z 1949 r., które przyznają wszystkim pracownikom, w tym również pracownikom rolnym, prawo do zakładania wolnych i niezależnych organizacji, jak również postanowienia licznych konwencji i zaleceń międzynarodowych dotyczących pracy, mających zastosowanie do pracowników rolnych, które nawołują m.in. do uczestnictwa organizacji pracowników w ich realizacji, uznając, że Organizacja Narodów Zjednoczonych i organizacje wyspecjalizowane, a zwłaszcza Międzynarodowa Organizacja Pracy i Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa są zainteresowane reformą rolną i rozwojem wsi, uznając, że podane niżej normy zostały opracowane we współpracy z Organizacją Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa, i że w celu uniknięcia podwójnych wysiłków będzie kontynuowana współpraca z tą Organizacją oraz z Organizacją Narodów Zjednoczonych, zmierzająca do rozwoju i zabezpieczenia stosowania tych norm, postanowiwszy przyjąć niektóre wnioski dotyczące organizacji pracowników rolnych i ich roli w rozwoju gospodarczym i społecznym, która to sprawa stanowi czwarty punkt porządku dziennego sesji, postanowiwszy, że wnioski te zostaną ujęte w formę zalecenia, przyjmuje dnia dwudziestego trzeciego czerwca tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego piątego roku następujące Zalecenie, które otrzyma nazwę: Zalecenie dotyczące organizacji pracowników rolnych, z 1975 r.: I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. 1) Niniejsze Zalecenie ma zastosowanie do wszystkich rodzajów organizacji pracowników rolnych, łącznie z organizacjami, które nie zrzeszają wyłącznie tych pracowników, ale ich reprezentują. 2) Zalecenie dotyczące spółdzielni (kraje rozwijające się), z 1966 r., ma zastosowanie do organizacji pracowników rolnych, których dotyczy. 2. 1) W rozumieniu niniejszego Zalecenia określenie „pracownicy rolni" oznacza wszystkie osoby wykonujące, na obszarach wiejskich, prace rolne, zajęcia rzemieślnicze lub inne, z nimi związane, niezależnie od tego, czy chodzi o pracowników najemnych, czy też, z zastrzeżeniem pkt. 2) niniejszego ustępu, o osoby pracujące na własny rachunek, np. dzierżawcy, połownicy lub drobni właściciele ziemscy. 2) Niniejsze Zalecenie ma zastosowanie tylko do tych dzierżawców, połowników lub drobnych właścicieli ziemskich, których głównym źródłem dochodu jest rolnictwo, i którzy uprawiają ziemię sami, tylko z pomocą swych rodzin lub korzystają z pomocy osób trzecich jedynie okresowo, oraz którzy: a) nie zatrudniają stale siły roboczej; lub b) nie zatrudniają dużej liczby pracowników sezonowych; albo c) nie zlecają uprawy swojej ziemi połownikom lub dzierżawcom. 3. Wszystkie grupy pracowników rolnych, zarówno pracownicy najemni, jak i osoby pracujące na własny rachunek, mają prawo, bez uzyskania uprzedniego zezwolenia, tworzyć organizacje według swego uznania, jak też przystępować do tych organizacji, z jednym tylko zastrzeżeniem - stosowania się do ich statutów. II. ROLA ORGANIZACJI PRACOWNIKÓW ROLNYCH 4. Jednym z celów polityki krajowej, dotyczącej rozwoju wsi, powinno być ułatwienie tworzenia i rozwoju, na zasadzie dobrowolności, silnych i niezależnych organizacji pracowników rolnych, jako skutecznego środka zapewniającego tym pracownikom, bez jakiejkolwiek dyskryminacji - w myśl Konwencji dotyczącej dyskryminacji (zatrudnienie i wykonywanie zawodu), z 1958 r., uczestniczenia w rozwoju gospodarczym i społecznym oraz w korzyściach z tego wypływających. 5. W zależności od przypadku, organizacje te powinny być w stanie: a) reprezentować, popierać i bronić interesów pracowników rolnych, na przykład przez prowadzenie zbiorowo, w ich imieniu, negocjacji i konsultacji na wszystkich szczeblach; b) reprezentować pracowników rolnych w trakcie opracowywania, realizacji i oceny programów rozwoju wsi, i na wszystkich etapach i szczeblach planowania ogólnokrajowego; c) uaktywniać różne grupy pracowników rolnych, zgodnie z interesami każdej z nich, we wszystkich stadiach realizacji: i) programów rozwoju rolnictwa, łącznie z polepszeniem techniki produkcji, magazynowania, przetwórstwa, przewozów i handlu; ii) programów reformy rolnej, osadnictwa wiejskiego i uprawy ziemi; iii) programów dotyczących prac publicznych, przemysłu i rzemiosła wiejskiego; iv) programów rozwoju wsi, łącznie z programami realizowanymi we współpracy z Organizacją Narodów Zjednoczonych, Międzynarodową Organizacją Pracy i innymi organizacjami wyspecjalizowanymi; v) programów informowania i kształcenia oraz innych działań wymienionych w ust. 15 niniejszego Zalecenia; d) popierać i zapewniać dostęp pracowników rolnych do takich usług, jak kredyty, zaopatrzenie, handel, transport, jak również do usług technologicznych; e) czynnie uczestniczyć w doskonaleniu nauczania powszechnego i zawodowego na obszarach wiejskich, w szkoleniu dotyczącym rozwoju wspólnot, spółdzielni i innych działaniach organizacji pracowników rolnych oraz w szkoleniu w zakresie kierowania nimi; f) przyczyniać się do poprawy warunków pracy i życia pracowników rolnych, łącznie z poprawą warunków bezpieczeństwa i higieny pracy; g) zachęcać do rozwijania zabezpieczenia społecznego i podstawowych usług społecznych w takich dziedzinach, jak mieszkanie, zdrowie i wypoczynek. III. ŚRODKI POPIERANIA ROZWOJU ORGANIZACJI PRACOWNIKÓW ROLNYCH 6. Aby organizacje pracowników rolnych mogły odegrać swoją rolę w rozwoju gospodarczym i społecznym. Państwa - Członkowie powinni przyjąć i stosować aktywną politykę zachęcania tych organizacji, w szczególności w celu: a) usunięcia przeszkód utrudniających ich tworzenie, rozwój i wykonywanie ich legalnej działalności, jak również istniejącej dyskryminacji o charakterze ustawowym i administracyjnym, która mogłaby być stosowana wobec organizacji pracowników rolnych i ich członków; b) umożliwienia organizacjom pracowników rolnych i ich członkom korzystania z tych samych możliwości w dziedzinie nauczania i szkolenia zawodowego, z jakich korzystają inne organizacje pracowników i ich członkowie; c) umożliwienia im prowadzenia polityki zmierzającej do zapewnienia pracownikom rolnym opieki społecznej i ekonomicznej oraz świadczeń socjalnych odpowiadającym tym, z jakich korzystają pracownicy przemysłu lub, odpowiednio, pracownicy wykonujący zawody nieprzemysłowe. 7. 1) Zasady wolności związkowej powinny być w pełni przestrzegane, organizacje pracowników rolnych powinny być niezależne, tworzone na zasadzie dobrowolności i nie powinny podlegać żadnej ingerencji, przymusowi lub środkom represyjnym. 2) Uzyskanie osobowości prawnej przez organizację pracowników rolnych nie może być uzależnione od takich warunków, które by ograniczały stosowanie postanowień ust. 3 oraz pkt. 1) niniejszego ustępu. 3) W wykonywaniu uprawnień przyznanych im w ust. 3 i w niniejszym ustępie, pracownicy rolni i ich właściwe organizacje będą obowiązane, podobnie jak inne osoby lub zorganizowane zbiorowości, przestrzegać obowiązujące w kraju przepisy prawne. 4) Ustawodawstwo krajowe nie powinno naruszać gwarancji przewidzianych w ust. 3 i w niniejszym ustępie, ani być tak stosowane, aby naruszało te gwarancje. A. ŚRODKI USTAWOWE I ADMINISTRACYJNE 8. 1) Państwa-Członkowie powinni zapewnić, aby ustawodawstwo krajowe, biorąc pod uwagę specyficzne warunki sektora rolnego, nie stwarzało przeszkód w tworzeniu i rozwoju organizacji. 2) W szczególności: a) zasady dotyczące prawa zrzeszania się i rokowań zbiorowych, w sposób, w jaki są wyrażone zwłaszcza w Konwencji dotyczącej prawa zrzeszania się (rolnictwo), z 1921 r., w Konwencji dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych, z 1948 r., i Konwencji dotyczącej prawa organizowania się i rokowań zbiorowych, z 1949 r., powinny być realizowane w sektorze wiejskim w całości, z właściwym uwzględnieniem potrzeb każdej grupy pracowników rolnych, przez stosowanie odpowiedniego ustawodawstwa ogólnego lub drogą uchwalenia specjalnego ustawodawstwa; b) odpowiednie ustawodawstwo powinno być w pełni przystosowane do specjalnych warunków istniejących w strefach wiejskich, w szczególności w następujący sposób: i) minimalne wymagania w zakresie członkostwa, poziomu nauczania i zasobów finansowych nie powinny stanowić przeszkody w rozwoju organizacji na obszarach wiejskich, gdzie ludność jest rozproszona, słabo wykształcona i biedna; ii) problemy, jakie mogą wyniknąć w związku ze sposobem kontaktowania się organizacji pracowników rolnych ze swymi członkami powinny być rozwiązane w sposób umożliwiający poszanowanie praw wszystkich zainteresowanych i zgodnie z postanowieniami Konwencji dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych, z 1948 r., i Konwencji dotyczącej przedstawicieli pracowników, z 1971 r.; iii) zainteresowani pracownicy rolni powinni być skutecznie chronieni przed zwolnieniem i wywłaszczeniem, spowodowanymi ich funkcjami lub działalnością kierowniczą lub uczestnictwem w charakterze członków w organizacjach pracowników rolnych. 9. Powinny być powołane odpowiednie systemy kontroli w formie inspekcji pracy, służb specjalnych lub w innej formie, w celu zapewnienia skutecznej realizacji ustawodawstwa dotyczącego organizacji pracowników rolnych i członkostwa w tych organizacjach. 10. 1) Jeżeli pracownicy rolni w istniejących warunkach natrafiają na trudności w podjęciu inicjatywy zmierzającej do utworzenia i kierowania swoją własną organizacją, należy zachęcić istniejące organizacje do udzielenia pracownikom rolnym, na ich prośbę, pomocy i właściwych porad, odpowiadających ich zainteresowaniom. 2) W razie potrzeby pomoc taka może być na życzenie uzupełniona konsultacjami udzielanymi przez osoby wykwalifikowane do udzielania porad prawnych i technicznych i do prowadzenia działalności szkoleniowej. 11. Powinny być podjęte właściwe środki w celu zapewnienia skutecznej konsultacji i dialogu z organizacjami pracowników rolnych we wszystkich sprawach, związanych z warunkami pracy i życia na obszarach wiejskich. 12. 1) Jeśli chodzi o szkolenie, a ewentualnie także o realizowanie planów i programów gospodarczych i społecznych, i wszystkich innych środków o charakterze ogólnym dotyczącym rozwoju gospodarczego, społecznego czy kulturalnego obszarów wiejskich, organizacje pracowników rolnych powinny być włączone w proces planowania i funkcjonowania właściwych instytucji, takich jak publiczne urzędy i komisje, organy odpowiedzialne za rozwój oraz rady gospodarcze i społeczne. 2) W szczególności, powinny być podjęte odpowiednie środki w celu umożliwienia skutecznego uczestnictwa tych organizacji w formułowaniu, realizacji i ocenie programów reformy rolnej. 13. Państwa-Członkowie powinni zachęcać do ustanowienia procedur i do tworzenia instytucji, które sprzyjałyby nawiązaniu kontaktów między organizacjami pracowników rolnych a pracodawcami i ich organizacjami, jak również właściwymi władzami. B. POWSZECHNA INFORMACJA 14. Powinny być podjęte środki, w szczególności przez właściwe władze, w celu popierania: a) lepszego zrozumienia przez ośrodki bezpośrednio zainteresowane, takie jak władze centralne, lokalne i inne, pracodawcy wiejscy i właściciele ziemscy, wkładu, jaki mogą wnieść organizacje pracowników rolnych w powiększenie i lepszy podział dochodu narodowego, w rozszerzenie możliwości produktywnego i wynagradzanego zatrudnienia w sektorze wiejskim, w podniesieniu ogólnego poziomu wykształcenia i przygotowania zawodowego różnych grup pracowników rolnych, jak również w poprawę ogólnych warunków pracy i życia na obszarach wiejskich; b) lepszego zrozumienia przez społeczeństwo, w szczególności w pozarolniczych sektorach gospodarki, znaczenia, jakie posiada utrzymanie należytej równowagi między rozwojem obszarów wiejskich i miejskich oraz interesu w popieraniu rozwoju organizacji pracowników rolnych, jako czynnika wpływającego na tę równowagę. 15. Środki te mogłyby obejmować: a) akcje informowania i uświadamiania, obejmujące w szczególności dostarczenie pracownikom rolnym pełnych i praktycznych informacji o ich prawach, aby w razie potrzeby mogli z nich korzystać; b) programy radiowe, telewizyjne i filmowe, jak również artykuły publikowane periodycznie w prasie lokalnej i ogólnokrajowej, opisujące warunki życia i pracy na obszarach wiejskich, wyjaśniające cele organizacji pracowników rolnych oraz rezultaty uzyskane w wyniku ich działalności; c) organizowania, na szczeblu lokalnym, seminariów i zebrań, z udziałem przedstawicieli różnych grup pracowników rolnych, pracodawców i właścicieli ziemskich, grup ludności innych sektorów gospodarki oraz władz lokalnych; d) organizowanie wyjazdów do obszarów wiejskich dziennikarzy, przedstawicieli pracodawców i pracowników różnych dziedzin przemysłu i handlu, uczniów szkół i studentów wyższych uczelni, w towarzystwie swych wykładowców, oraz innych przedstawicieli różnych grup ludności; e) przygotowanie programów nauczania odpowiednich dla różnych typów i poziomów szkół, które w sposób właściwy odzwierciedlałyby problemy produkcji rolnej i życia pracowników na wsi. C. OŚWIATA I SZKOLENIE 16. W celu zapewnienia harmonijnego rozwoju organizacji pracowników rolnych i umożliwienia im szybkiego przejęcia wszystkich zadań, wynikających dla nich z rozwoju gospodarczego i społecznego, powinny być podjęte środki, między innymi przez właściwą władzę w celu: a) dostarczenia przywódcom i członkom tych organizacji informacji na temat: i) ustawodawstwa krajowego i norm międzynarodowych w sprawach bezpośrednio dotyczących działalności tych organizacji, w szczególności prawa zrzeszania się; ii) zasad stanowiących podstawę do tworzenia i do funkcjonowania organizacji pracowników rolnych; iii) problemów rozwoju wsi, jako części ogólnokrajowego rozwoju gospodarczego i społecznego, łącznie z produkcją rolną i rzemiosłem, magazynowaniem, przetwórstwem, transportem, komercjalizacją produkcji i wymianą handlową; iv) zasad techniki planowania ogólnokrajowego na różnych szczeblach; v) podręczników i programów szkolenia, które zostały opublikowane lub przygotowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych, Międzynarodową Organizację Pracy albo inne organizacje wyspecjalizowane, i które są przeznaczone do szkolenia i nauczania pracowników rolnych; b) doskonalenia kształcenia pracowników rolnych we wszystkich kierunkach: ogólnym, technicznym, ekonomicznym i społecznym, aby lepiej ich przygotować do rozwijania ich organizacji i do uświadomienia im ich praw, a także do aktywnego uczestnictwa w rozwoju wsi; szczególną uwagę należy zwrócić na szkolenie pracowników będących całkowitymi lub częściowymi analfabetami, przez organizowanie programów zwalczania analfabetyzmu związanych z praktycznym rozwojem ich działalności; c) popierania programów uwzględniających rolę, jaką kobiety mogą i powinny spełniać w społeczności wiejskiej, i stanowiących nieodłączną część powszechnego programu nauczania i szkolenia, które powinny być tak samo dostępne dla kobiet, jak i dla mężczyzn; d) zorganizowania szkolenia, przeznaczonego przede wszystkim dla nauczycieli pracowników rolnych, aby przygotować ich, na przykład, do udzielenia pomocy w organizowaniu spółdzielni lub innego rodzaju odpowiednich usług, mających na celu zaspokojenie potrzeb członków organizacji pracowników rolnych, dążąc jednocześnie do wzmocnienia niezależności tych organizacji przez ich gospodarczą samowystarczalność; e) popierania programów obejmujących wszystkie aspekty rozwoju młodzieży wiejskiej. 17. 1) W celu zapewnienia skutecznego szkolenia i nauczania, wymienionych w poprzednim ustępie, powinny być opracowane i stosowane programy nauczania robotników lub nauczania dorosłych, specjalnie dostosowane do warunków krajowych i lokalnych, jak również do potrzeb społecznych, gospodarczych i kulturalnych różnych grup pracowników rolnych, i do specjalnych potrzeb kobiet i młodocianych. 2) Biorąc pod uwagę ich wiedzę i doświadczenia w tej dziedzinie, ruch związkowy oraz organizacje już istniejące i reprezentujące interesy pracowników rolnych mogłyby być ściśle włączone do opracowania i realizacji tych programów. D. POMOC FINANSOWA I MATERIALNA 18. 1) Jeżeli organizacje pracowników rolnych uznają, że potrzebują, zwłaszcza na początku swej działalności, pomocy finansowej lub materialnej, na przykład w celu wdrożenia programów nauczania i szkolenia, i jeżeli zabiegają o nią i uzyskają taką pomoc, powinna ona być im udzielona z poszanowaniem niezależności i interesów tych organizacji oraz ich członków. Taka pomoc powinna stanowić uzupełnienie inicjatywy i wysiłków pracowników rolnych w finansowaniu swych własnych organizacji. 2) Zasady, wymienione wyżej, mają zastosowanie do każdej pomocy finansowej i materialnej, łącznie z przypadkiem, gdy zgodnie ze swoją polityką Państwo Członkowskie udziela takiej pomocy.